Het doel van Kiki Bertens dit jaar, is om in de top-3 van de wereldranglijst te komen. Vooralsnog is ze op de goede weg met het bereiken van de 8e finales in Melbourne. Maar het moet nog beter. Een analyse van de non-verbale bewegingen in haar gezicht laat zien wat nog meer nodig is.

Makkelijk zal het niet worden. Niet alleen is er een sterk spelersveld, Kiki heeft het vooral niet altijd even makkelijk met zichzelf. Zo speelt zij vaak wat wisselvallig in een wedstrijd, waardoor de druk tijdens de wedstrijd ineens toe kan nemen.

Daarnaast kan zij ook last hebben van te veel zeer slordig geslagen ballen en zo onnodig punten verliest. Beide situaties van fouten door eigen toedoen, die weer extra spanning oproepen en een appèl doen op de mentale kracht. Key daarbij is dat ze steeds zo snel mogelijk terugkomt naar rust en helder overzicht.

Dat er grote druk op een wedstrijd zit, geldt natuurlijk voor alle spelers. Hell, zelfs ík voel spanning bij een potje, dat zal iedereen die tennist herkennen. Maar jijzelf bent daarbij vaak je grootste tegenstander, dus overheerst altijd de vraag: Hoe ga jij persoonlijk om met spanning?

Een plek in de top-3; hoe kan dit haar lukken?

Leuk om een non-verbale blik op deze vraagstelling te werpen! Als analist van de microbewegingen in het gezicht, kan ik een duiding maken van een aantal persoonlijkheidskenmerken van de persoon in kwestie, welk spanningsgedrag hierbij hoort, welke behoefte er is waar het de interactie betreft en met welk soort ondersteuning diegene (nog) effectiever kan handelen.

Analyse

Even een kleine uitleg van hoe dat zit met die analyse en duiding:

Onderzoek heeft uitgewezen dat ieder individu een consistente set van microbewegingen in het gezicht heeft, het zogenaamde Persoonlijk Non-verbale Repertoire (PNR). Deze bewegingen zijn zichtbaar ongeacht de situatie of interactie partner, zijn onbewust en niet te manipuleren.

Met de INSA methode voor non-verbale strategie analyse wordt dit PNR bepaald. Hoe? Door bewegend materiaal te bekijken en simpelweg de microbewegingen te turven.

Natuurlijk zijn mensen oneindig complex en individueel verschillend maar het PNR geeft ons essentiële informatie over iemands persoonlijkheid. Deze consistente bewegingen zijn een reflectie van evenzo consistente elementen in de persoonlijkheid.

Het gaat niet over goed of slecht, sterk of zwak; ieder persoon heeft onderscheidende kwaliteiten en valkuilen en een basisbehoefte waar het de interactie betreft.

Het PNR van Kiki Bertens

In de analyse van Kiki Bertens komen de volgende microbewegingen consistent naar voren:

1) Wenkbrauwen omhoog, soms de linkerwenkbrauw hoger dan de rechter

2) Bovenste oogleden gaan mee omhoog

3) Knijpen onderste oogleden maar niet voldoende om te tellen in het PNR

4) Knipperen waarbij ogen veelal helemaal sluiten

5) Social smile

6) Samenknijpen van onder- en bovenlip, over het algemeen sprake van een mate van spanning op de lippen/ mond.

Deze set aan bewegingen duidt op de volgende karakteristieken:

Kwaliteiten:

• Energiek, actief
• resultaatgericht
• oplossingsgericht
• neemt initiatief
• flexibel
• niet snel ontmoedigd
• creatief

Basisbehoefte:

• voorwaartse actie
• zoekt naar stevigheid, moet een vorm van pushback ervaren

Reflexgedrag onder spanning:

• drukte; hoe meer druk, hoe drukker
• ongeduld, te snel handelen
• (d)rammen

De essentie van het reflexgedrag onder spanning van het “type Bertens”, is de (heftige) uitwaartse beweging van het systeem.

Wat letterlijk is wat we af en toe zien gebeuren bij Bertens: wilde, ongerichte slagen die ver uitzwaaien. Soms bijna onbegrijpelijk voor de toeschouwer.

De billen van Haleb

Bertens is zich ervan bewust dat zij af en toe vreemde, wellicht oncontroleerbare, bewegingen en afzwaaiers maakt en dat ze hier werk te doen heeft. Zo bleek mij uit het gesprek dat ze met Mathijs van Nieuwkerk had vorig jaar mei, waar hij de gigantische afzwaaier van een smash van Kiki’s racket ter sprake bracht. Deze bal kwam vervolgens als bij wonder tegen de billen van tegenstander Haleb aan, waardoor de punt voor Bertens was en later de match ook. Een klein wonder.

Van Nieuwkerk blijft nogal lang hangen in het onbegrijpelijke van deze bal en hoe een speler van ’t kaliber-Bertens het voor elkaar krijgt zó’n mis-hit te produceren.

Bertens vindt het in eerste instantie prima dat het ter sprake komt, praat en lacht enthousiast mee, maar als Van Nieuwkerk het voor de derde keer opbrengt en uitslaakt dat zelfs híj deze punt zou maken, verandert het non-verbaal van Bertens: ze beweegt weg uit het contact door haar hoofd schuin naar achteren te hellen, slikt een paar keer hard, knippert haar ogen en knijpt haar lippen op elkaar; dit zijn allemaal regulaties waarmee ze probeert binnen te houden wat ze voelt. Vervolgens trekt ze haar mond en wangen in een incongruente ‘lach” die haar ogen echter niet bereikt, knippert nog eens en zegt met geknepen en voor haar doen zachte stem: “Ja, we hebben allemaal wel last van spanning, toch?”

Hoe kan de coach haar helpen?

Een “type Bertens” heeft niet veel op met autoritair gedrag of negatieve pushback. Dus coaching door hard te gaan duwen op wat niet goed gaat, zal zeer waarschijnlijk niet het gewenste resultaat brengen. Ook is teveel tekst of voorzichtig met teveel omfloerste zinnen, geen goed plan, dit zal Bertens door “de lucht” die zij daaruit ervaart, alleen maar geïrriteerd en ongeduldiger maken.

Wat dan wel?

Het is belangrijk om samen zeer grondig voor te bereiden waar het de feiten en belangen van de partij betreft en vervolgens strakke afspraken te maken over structuur en proces tijdens de wedstrijd. Tijdens de wedstrijd, dus ook op die momenten dat de spanning toeneemt en Bertens de neigen zal voelen om te snel, te ongeduldig, te direct uitwaarts te bewegen in plaats vanuit balans te blijven doen wat is afgesproken (en waarvan ze overigens heel goed weet dat ze dat kan) is het belangrijk dat haar coach de focus steeds terugbrengt op wat er moet gebeuren voor het gewenste resultaat; dus steeds een helder appel blijft doen op dit resultaat en voor de gewenste stevigheid op heel directe wijze blijft bijsturen op de samen gemaakte afspraken.

Elise Tamaëla

Is dit inderdaad een stijl van coaching die we van Kiki’s huidige coach Elise Tamaëla kunnen verwachten?

In het PNR van Elise Tamaëla komen de volgende microbewegingen consistent naar voren:

1) Wenkbrauwen gaan omhoog

2) Bovenste oogleden gaan daarbij soms mee omhoog, soms niet en soms gaan ze naar beneden (halfgeloken) als wenkbrauwen omhoog gaan

3) Knijpen van de onderste oogleden

4) Halfgeloken bovenste oogleden

5) Deelknippers (als zij knippert, sluit ze niet helemaal har ogen)

Op basis van deze bewegingen kunnen we van Tamaëla verwachten dat zij goed in staat is om het initiatief te nemen zonder dat ze daarbij dominant is, daarbij kan ze goed volgen maar ook de leiding nemen. Ze kan rust inbrengen en goed blijven checken en analyseren en dit verwoorden. Waarbij ze scherp let op de kwaliteit van de gekozen richting of oplossing.

Ik heb bij het bekijken van de filmpjes van Tamaëla ook geluisterd naar hoe zij praat en hoe zij haar coaching van Kiki benadert. Mijn educated guess op basis van dit alles zou zijn dat, míts ze zelf voldoende rustig kan blijven en het spel van en de interactie met Bertens vanaf het metaniveau (dus rust en ontspanning) kan blijven benaderen, zij hier zeker toe in staat is.

Go Kiki! Bertens in de top-3: hoeveel zet jij er op in?